2025’i “Aile Yılı” ilan ettiklerini söz eden Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan‘ın kabine toplantısında verdiği talimatlar doğrultusunda yeni oluşturulan Nüfus Politikaları Kurulu (NPK) 9 Ocak’ta toplanacak. Toplantıda doğurganlığın artırılması, en az 3 çocuk siyasetinin hayata geçirilmesi, gençlerin erken yaşta evlenmelerinin teşviki, çalışan bayanların anne olmaya özendirilmelerini içeren sosyoekonomik düzenlemeler için Acil Hareket Planı hazırlanması gündemde olacak.
ANKA’dan Zülfikar Doğan‘ın haberine nazaran, Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) en son açıkladığı 2023 Nüfus İstatistiklerine nazaran AKP’nin iktidara geldiği 2002’de 2,38 olan doğurganlık suratı 1,51’e, 1,5 olan nüfus artış suratı ise 0,11’e geriledi. Bu datalar memleketler arası ölçütler ve bilimsel standartlarla nüfusun yenilenmesi açısından en az 2 olması gereken doğurganlık ve 1-3 ortasında olması gereken nüfus artış suratının çok gerisinde ve risk göstergesi.
Genç nüfusla övünme periyodu bitiyor
Avrupa’nın en genç nüfusuna sahip olan Türkiye’de nüfusun hem azaldığını hem de süratle yaşlandığını gösteren datalarla, 2023 sonunda yüzde 10,2 olan 65 ve üstü yaştakilerin toplam nüfus içindeki oranı, 2030’da yüzde 16,3’e, 2060’ta ikiye katlanarak yüzde 22,6’ya yükselecek. 2023’te 85 milyon 372 bin 377 kişi olan Türkiye nüfusunun, 2030 yılında 88 milyon 188 bin 221 şahsa ulaştıktan sonra 2050’li yılların ortalarından itibaren azalışa geçeceği, 2100 yılında 77 milyon kişinin altına ineceği öngörülüyor.
ANKA Haber Ajansı’nın Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı kaynaklarından edindiği bilgilere nazaran sosyoekonomik göstergelerde ortaya çıkan tablo ve yapılan sunumlar sonrası birinci aşamada Nüfus Politikaları Kurulu ile Aile Enstitüsü kurulması kararlaştırıldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 25 Aralık’ta yayınlanan kararıyla kurulan Nüfus Politikaları Kurulu; ‘Düşük Doğurganlığın sebep ve sonuçlarını araştırmak ve Aksiyon Planı hazırlamakla’ vazifeli.
9 Ocak’ta Cevdet Yılmaz başkanlığında toplantı
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kabine toplantısında çalışmalara çabucak başlanmasını istemesi üzerine Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz Başkanlığındaki şuranın birinci toplantısını 9 Ocak’ta yapması kararlaştırıldı. Birinci toplantıda Acil Aksiyon Planı çalışmaları yanında konsey üyesi bakanların ekonomik ve toplumsal alanda yapılacak düzenleme hazırlıklarını başlatması bekleniyor. Cumhurbaşkanı kararı uyarınca 6 ayda bir toplanacak konseyin hazırlayacağı Acil Hareket Planı haziran toplantısına yetiştirilecek ve Erdoğan tarafından kamuoyuna açıklanacak.
Davutoğlu’nun bebeklere çeyrek altın takviyesi doğurganlığı artırmıştı
2015’te dönemin AKP Genel Başkanı ve Başbakan Ahmet Davutoğlu’nun açıkladığı aksiyon planında aileler için 3 çocuk teşviki uygulamaya konulmuştu. Birinci çocuğa 1 çeyrek, ikinci çocuğa 1,5 çeyrek ve üçüncü çocuğa 2 çeyrek altın karşılığı doğum parası kampanyası ile doğum dokümanı üzerinden 300, 400, 600 TL ödeme takviyesi devreye girdi.
Ayrıca genç evliliği teşvik için ‘çeyiz kredisi, düşük faizli konut kredisi’, evlenmeye karar veren üniversiteli genç çiftlere Kredi Yurtlar Kurumu (KYK) yurtlarında fiyatsız aile odası, yeme-içme ve eğitim dayanağı uygulamaya konuldu. Bu takviyelerle 2015’te nüfus artış suratı 1,7, doğurganlık suratı 2,1 oldu.
Ailelerin sefaleti iktisat siyasetlerinin sonucu
Ancak ekonomik şartların ağırlaşması, yüksek enflasyon, düşük maaş artırımları, genç işsizlikteki artışı beraberinde getirirken, TÜİK’in resmi datalarıyla evlilik oranı geriledi, boşanmalar arttı. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne (CHS) geçilen 2018 sonrası daha da ağırlaşan ekonomik kriz şartlarının gerek nüfus artışı gerekse doğurganlık suratında sert düşüşlere yol açtığı resmi datalara de yansıdı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan her ne kadar ‘en az 3 çocuk’ telaffuzunun haklılığının nüfus artışı ve doğurganlık suratındaki keskin düşüşle teyit edildiğini söylese de gelinen bu nokta, şahsen iktidarın uyguladığı ekonomik siyasetlerin sonucu. Hakikaten milyonlarca minimum fiyatlı, memur, emekçi bu yıl yeniden enflasyonun altındaki maaş ve fiyat artışlarıyla açlık-yoksulluk hududunda fiyatlara mecbur edildi.
Türkiye’de milyonlarca çocuğun kâfi beslenemediği, milyonlarca haneye haftada iki sefer et, tavuk ya da balığın girmediği, milyonlarca çocuğun ‘derin açlık’ yaşadığı TÜİK’in resmi bilgilerine yansırken, ailelerden 3 çocuk istemenin ekonomik şartlarla bağdaşmadığı çok açık.
10 yıl sonra 3 çocuğa ve genç evliliğe teşvik geri geliyor
Kulislere yansıyan Aksiyon Planı hazırlıklarına nazaran, 2015’te uygulanan teşvik ve takviye siyasetlerinin güncellenerek devreye koyulması gündemde. Ailelere üç çocuğa kadar doğumlar için yeni mali teşvik paketleri üzerinde durulurken, kamu çalışanlarının doğum ve çocuk yardımlarının, kreş dayanağının artırılması, kreş imkanı yoksa nakdî katkı sağlanması istikametinde hazırlıklar yapılıyor.
Genç evliliği desteklemek için kurulan Aile ve Gençlik Fonunun 48 ay vadeli 150 bin liralık evlilik kredisi meblağının 200-250 bin liraya, vadenin 60 aya çıkarılması ve başlatılan pilot uygulamanın ülke geneline yayılması planlanıyor. Çalışma hayatında bayan istihdamını artıracak teşvikler yanında çalışan bayanların doğum yapmasını özendirmek için de fiyatlı doğum müsaadesinin 1 yıla, yeni doğum yapmış çalışan annelere işine geri dönme teminatıyla 1,5 yıla kadar da fiyatsız doğum müsaadesi üzerinde duruluyor.
Ailelerde eş dayanışması için babalara 6 ay fiyatlı dilediği takdirde 6 ay fiyatsız doğum müsaadesi gündemdeki teşvikler ortasında. Doğurganlık suratının düşmesinde geç yaşta evlilik ve ileri yaşta sezaryenle doğumun kıymetli bir etken olduğu, doğumların yüzde 60’ının sezaryenle gerçekleştiği gündeme getirilerek, sezaryen doğuma ek kısıtlamalar, zorlayıcı kurallar getirilmesi tartışılan başlıklar ortasında.
Şimşek para yok derse endişesi
Ancak Hareket Planı hazırlıklarından en büyük handikap bütçe imkanları. 2025 bütçesi hazırlanırken gündemde olmayan Aile Yılı ve kelam konusu teşvik ve takviyeler için bütçede ödenek ayrılmış değil. Bu nedenle hazirana kadar tamamlanması hedeflenen aksiyon planının mali boyutu için Hazine ve Maliye Bakanlığının yaklaşımı değerli. Kaynak yaratmaya yönelik ek bir hazırlık yapılması kelam konusu.
Emekli Yılı ilan edilen 2024’te Hazine ve Maliye Bakanlığı gerek emeklilerin maaş artırımlarında gerek bayram ikramiyelerinde eli sıkı davrandı. Aile Yılı’nda da tıpkı tavır sergilenirse, hazırlanacak Hareket Planı’ndaki pek çok takviye ve teşvik vaadi hayata geçemeyebilir. Bir öbür açmaz ise özel dalın çalışan bayanlara doğum dayanakları, iş teminatlı ücretli-ücretsiz doğum müsaadesi düzenlemelerine istihdam yükü ve ek maliyetler gerekçesiyle bayan çalışanları işten çıkartarak karşılık vermesi tasası. (ANKA)