Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün müsaadesi, Kastamonu Müze Müdürü Erol Kale’nin başkanlığında, Karabük Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Anar Azizsoy’un danışmanlığını yaptığı hafriyat, ekim ayında başlatıldı.
Azizsoy, geçen yıl Kastamonu’da gerçekleştirdikleri Türk-İslam devri yüzey araştırmaları teknik seyahatlerinde Kasaba köyündeki hamamı gördüklerini söyledi.
Bunun üzerine bu yıl UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne giren Mahmut Bey Mescidi’nin çabucak yanında bulunan Cami Hamamı’nda hafriyat çalışmalarını başlattıklarını anlatan Azizsoy, “Müze kurtarma hafriyatı olarak 31 Ekim’de hafriyata başladık. Bilindiği üzere Mahmutbey Mescidi, 1366 yılında Candaroğulları’ndan Mahmutbey tarafından yapıldı. Kitabesi kısa ve Arapçadır, hicri tarihi ile 798 yılına ilişkin olduğu yazıyor. Cami, Adilbey oğlu büyük buyruk Mahmutbey tarafından Candaroğullarınca yaptırılmıştır. Bilindiği üzere Türk kültüründe gelenek olarak cami üretimiyle birlikte hamam inşası da gerçekleştirilir. Bunun Selçuklu Devleti’nden itibaren Anadolu’nun çeşitli yerlerinde örnekleri mevcuttur” dedi.
Hamamın mescide aralığının 52 metre olduğunu, yalnızca hamam değil, birebir vakitte burada önemli manada bir Türk yerleşim dokusunun var olduğunu kanıtlayan yapıların bulunduğunu aktaran Azizsoy, şöyle devam etti:
“Hamamın dışında Mahmutbey Mescidi’nin az aşağısında Saray Mescidi, ikili hamam bulunuyor, diğer kalıntılar da mevcut. Ağır olarak bu bölgede bir Türk kimliğinin, kültürünün varlığını somut olarak belgeleyecek olan yerleşim dokusunu söyleyebilmemize imkan tanıyan yapılar bulunuyor. Tarihe baktığımız vakit hanedanın varlığını da yani Mahmutbey ile değil Mahmutbey’den sonrasında da oğluna ilişkin bir mezarın bulunduğu, annesine ilişkin bir türbenin olma mümkünlüğü bu tezimizi daha da dayanaklar nitelik taşıyor.
Dolasıyla yalnızca burada hamam değil, birebir vakitte öbür yapı topluluğunun ortaya çıkarılmasıyla birlikte Türklerde bir gelenek haline gelen bir külliye olma ihtimali de ister istemez akla gelmiyor değil. Elbette hafriyat ve araştırma çalışmalarının devam etmesiyle birlikte daha çok netlik kazanacak. Ama hiç kuşku yok ki turistik açıdan da burasının gelişimine önemli manada katkı sunacaktır bu durum.”
Çalışmaları genişletmeyi planladıklarını lisana getiren Azizsoy, “Burada birinci etapta yaptığımız hafriyat çalışması daha sonrasında onarım çalışmalarıyla devam etmesi planlanıyor. İkinci planda ise bizim hedeflediğimiz yakınımızdaki bir öbür hamam olan ikili hamamda hafriyat çalışmalarını gerçekleştirmek. Hamamlara da baktığımızda literatürde çok çeşitli formlarda isimlendirilmiş olduğunu görüyoruz” diye konuştu.
Cami hamamının literatürde saray hamamı, vakıf hamamı olarak da geçtiğini hatırlatan Azizsoy, şunları kaydetti:
“Ben, cami hamamı olarak isimlendirilmesinin daha hakikat olacağını düşünüyorum. Caminin kitabesinden anlaşılacağı üzere 1366 yılında net olarak yapıldığı bilinirken hamamında aşağı üst 14. yüzyıllarında mescitle muadil olduğunu akla getiriyor. Devamında başka yapılara da baktığımızda burasının beylik periyoduna ait olarak bir hanedan mensubiyeti kazanmış olduğunu, böylelikle sonraki kademelerde da yapılacak olan araştırmalarda daha da somut olarak netlik kazanacaktır.
Kastamonu denildiği vakit Türk yerleşiminin birinci Hüsamettin Çoban ile birlikte ikta olarak bu toprakların verilmesiyle birlikte merkez edinmiş olduğu biliniyor. Kasaba köyünün de yeniden tarihte Çobanoğulları periyodu ancak net olarak Candaroğulları periyodunda artık yerleşim olarak burasının kullanıldığını kaynaklardan öğrenmekteyiz. 14. yüzyıl ile 17. yüzyıl ortasında hatta Kasaba köyünde nüfusun 25 bin kadar olduğunu söyleyebiliyoruz. Münasebetiyle bu kadar önemli bir birikimi, yer altındaki tarihi mirası barındırmış olduğunu düşündüğümüz, buna inandığımız yerleşim yerinde sonraki evrelerde yapılacak olan hafriyat çalışmalarıyla elbette bu dokunun rengi hiç elbet değişecektir.”